ოსტგოთეფიშ ომაფე
|
იტალიაშ ომაფე | ||||
| ||||
|---|---|---|---|---|
 ოსტგოთეფიშ ომაფე ტერიტორიული ექსპანსიაშ პიკის | ||||
| ნანანოღა | რავენა (493-540) პავია (540-553) | |||
| ნინა | გოთური, ოკათე ლათინური, პანონიური ლათინური | |||
| რელიგია | ოფიციალური: არიანალობა დო ქალკედონიური ქირსიანობა შხვა რელიგიეფი: იუდაიზმი, პელაგიანობა, მანიქეიზმი, პაგანიზმი | |||
| დუდალაშ ფორმა | მონარქია | |||
| დინასტია | ამალეფი | |||
| მაფა | ||||
| - 493-526 | თეოდორიხი (მაართა) | |||
| - 552-553 | თეია (ეკონია) | |||
ოსტგოთეფიშ ომაფე, ოფიციალურო იტალიაშ ომაფე (ლათ. Regnum Italiae) — გერმანული ტომეფიშ ოსტგოთეფიშ ომაფე, ნამუთ არსებენდჷ იტალიას დო ხოლოს მადვალუ ტერიტორიეფს 493-553 წანეფს.
ისტორია[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
ოსტგოთეფი[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
ოსტგოთეფი წჷმარინუანდეს გერმანული ტომეფიშ გოთეფიშ ბჟაეიოლი ჸას. თინეფქ ქიდიხორეს დო ქუდარსხუეს მუნეფიშ სახენწჷფო დაკიას. მაანთხა ოშწანურაშე ჰუნეფიშ დომინაციაშ თუდო რდეს. 454 წანას ჰუნეფიშ იმპერიაშ აკოცჷმაშ უკულ, ოსტგოთეფქ გინირთეს რომიშ იმპერიაშ ფედერატეფო დო იმპერატორი მარკიანექ თინეფს პანონიაშ პროვინციას დოხორინიშ ნება ქიმეჩჷ. 460 წანას, იმპერატორი ლეონ I-შ მართუალაშ ბორჯის, მუჟამსჷთ რომქ ოსტგოთეფს ირწანური ოგაფური ვაუგუნჷ, თინეფქ ეარყეს, გემშეჭკირეს დო მოჯალაგეს ილირიკუმი. ართი წანაშ უკულ, ქიდიდვინჷ ოთინჩალე ხეკულუაქ.
ოსტგოთეფიშ მადუდეშ თეოდორიხ სტრაბონიშ მართუალაშ ბორჯის, ბრელი ოსტგოთი ნინალენდჷ რომაული არმიას. თინეფქ მიპალეს კაბეტი პოლიტიკური დო ოურდუმე შანულობა ბიზანტიაშო. 474 წანას იმპერატორიშ ხვისტაშა ეშართჷ ზენონქ, ნამუსჷთ დუდშე გლახა ურთიართალა ვაუღუდჷ ოსტგოთეფიშ მაფა თეოდორიხიწკჷმა. 481 წანას ზენონქ დო თეოდორიხიქ მირიგეს. ოსტგოთეფიშ ომაფეშ აკოდგინალუაშა მიშელჷ მეზიაშ და დაკიაშ შანულამი ტერიტორიეფქ. 483 წანას ზენონქ თეოდორიხი ქუდარინუ აკოანჯარაფილი ნძალეფიშ მანჯღვერთარო დო ართი წანაშ უკულ კონსულო. მარა მალას თეოდორიხიშ დო ზენონიშ ურთიართალაქ გილელჷ, თეოდორიხიქ გემშეჭკირჷ დო მოჯალაგუ თრაკია. ზენონს ოკოდჷ თეოდორიხი ბიზანტიაშ სანძღოეფიშე დეთხინუკო დო პრობლემა ჸათაშ გეგნოჭყვიდჷ: თიქ თეოდორიხის ქეშეპირჷ იტალია, ნამუსჷთ ოდოაკრი მართუნდჷ. ბიზანტიაშო ოდოაკრი ხოლო საფრთხე რდჷ დო კონფლიქტი თეოდორიხიშ დო ოდოაკრიშ შქას ონწყუნდჷ ზენონს.
ოდოაკრიშ ომაფე (476–493)[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
475 წანას პანონიარი ოურდუმე დო პოლიტიკური მოღალე ორესტესიქ გეგთარაგუ ბჟადალი რომიშ იმპერატორი იულიუს ნეპოტი დო ახალი იმპერატორო წჷმარინუ მუში სქუა რომულუს ავგუსტულუსი. ორესტესიქ ბჟადალიშ ფედერატეფიშ ლიდერს ოდოაკრის დიხეფი ვადუთმუ. 476 წანას ოდოაკრიქ მანწყუ არყება ორესტესიშ მეხჷ, თინა დოჸვილუ დო საიმპერატორო ხვისტაშე გეგთარაგუ რომულუს ავგუსტულუსი. ოდოაკრი ჩინებულენდჷ ბჟაეიოლი რომი იმპერიაშ იმპერატორიშ ზენონიშ პატონუას, ნამუქჷთ ოდოაკრის პატრიციშ ტიტული გეგნოჩჷ. ოდოაკრიქ მუში ომაფეს ქიშენარჩუნჷ რომაული ადმინისტრაციული სისტემა, უღუდჷ ალარინა რომიშ სენატიშე. რომიშ კათოლიკური ეკლესიაშ დინახალენი საქვარეფს ოდოაკრი ვაჩარიებე. ოდოაკრიშ მართუალა ნძალიერი დო ეფექტური რდჷ. 477 წანას თიქ გეგნორაჸუ ვანდალეფი სიცილიაშე დო 480 წანას ქიდეკინჷ დალმაცია.
იტალიაშ ანექსია გოთეფიშით (488–493)[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
ზენონქ თეოდორიხის ქიმეჩჷ პიჯალა, ნამუშ ნძალათ ზენონი ჩინებულენდჷ თეოდორიხის იტალიაშ მამართალო, თინა ოდოაკრის ორჯგინანდუდა. 488 წანას თეოდორიხიქ აკოშაჸარუ ჯარეფი, გემშართჷ დალმაციაშა, გეგნოკვათუ ალპეფი დო 489 წანაშო ქიდიჭყჷ ოურდუმე კამპანია ოდოაკრიშ მეხჷ. 489 წანაშ 28 მარაშინათუთას, წყარმალუ იზონცოშ წყარპიჯიშ გოხოლუას, თეოდორიხიქ დამარცხჷ ოდოაკრი, ნამუქჷთ უკახალე დიკინჷ დო ვერონაშა ინტუ. ართი თუთაშ უკულ გოთეფქ კინ დამარცხეს ოდოაკრი. ოდოაკრიქ ინტუ ნანანოღა რავენაშა. 490 წანას ოდოაკრიქ გენძალიერჷ დო გეჭოფჷ მილანი დო კრემონა. მარა თე წანაშ 11 მარაშინათუთას, წყარმალუ ადაშ გოხოლუას, ოდოაკრიქ დემარცხჷ. ჸათე მარცხიშ უკულ, რომიშ სენატიქ დო იტალიაშ ნოღეფქ გინილეს თეოდორიხიშა. ოდოაკრიქ კინ რავენაშა ინტუ. თეოდორიხიქ უკულ მინდომუ რავენაშ ეჭოფუა, მარა უშედეგეთ. რავენაშ ეპისკოპოსიშ ინიციატივათ, 493 წანაშ 25 ფურთუთას, ოდოაკრიქ დო თეოდორიხიქ ოთინჩალე ხეკულუა ქუდოდვეს დო იტალია გირთეს. 15 მელახის, თეოდორიხიქ ოდოაკრი დიარაშა ქუდაპატიჟჷ დო მუხანათურო დოჸვილჷ.
თეოდორიხიშ მართუალა (493–526)[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
თეოდორიხი ბიზანტიაშ იმპერიაშ პატრიცი რდჷ. თეოდორიხი ჩინებულენდჷ ბიზანტიაშ სიუზერენიტეტის. თის სენატი დო ვართ რომაული კანონეფი ვაგუუქვებუ. იმპერიაშ კანონეფით იმართუდეს რომიშ მენოღალეეფი, გოთეფს უღუდეს მუნეფიშ ტრადიციული კანონეფი დო წესეფი. გოთეფი უმოსო ოორუე იტალიას ოხორანდეს დო რომალეფიშე დისტანცირაფილი რდეს.
გალენური საქვარეფს თეოდორიხი აწარმენდჷ ზოხორინელი პოლიტიკას. ოცადუდჷ უღუდუკო ჯგირი ურთიართალა შხვა გერმანული ტომეფიწკჷმა. ჸათე ღანკით, თიქ ცირასქუალეფი ქიმიათხუ ვესტგოთეფიშ მაფას ალარიხ II-ს დო ბურგუნდი სიგიზმუნდის. თეოდორიხიშ დაქ მიდაჸუნჷ ვანდალეფიშ მაფა ტრაზამუნდის. მუქ ოსურო ქიმიჸონჷ ფრანკეფიშ მაფაშ ხლოდვიგ I-შ და აუდოფლედა. მარა ჸათე პოლიტიკა ირო ვარდჷ წჷმოძინელი. ურთიართალაქ ხლოდვიგიწკჷმა გეუარესჷ, მუჟამსჷთ თიქ (ხლოდვიგიქ) 506 წანას გემშეჭკირჷ დო ქიდეკინჷ ვესტგოთეფიშ ტერიტორია გალიას. 507 წანას, ბუიეშ ლჷმას ფრანკეფქ ვესტგოთეფი დამარცხეს დო დოჸვილეს ვესტგოთეფიშ მაფა ალარიხ II (თეოდორიხიშ სინჯა). ფრანკეფქ უკულ რსულას ქიდეკინეს აკვიტანია. თეოდორიხიშ ჯარეფქ ვესტგოთეფს ქეშუნარჩუნეს სეპტიმანია. უკულ თინეფქ გაფართინეს ოსტგოთეფიშ დომინაცია ობჟათე გალიას (პროვანსი). 510 წანას თეოდორიხიქ კინ ახალშო გაჭყჷ გალიაშ პრეტორიანული პრეფექტურა. ჸათე ექსპანსიური პოლიტიკათ, თეოდორიხიშ ომაფეშ სანძღოეფქ ქიმიოჭირინუ ვესტგოთეფიშ ომაფეშა, სოდეთ ალარიხიშ ღურაშ უკულ, თეოდორიხი რდჷ მუში მოთაშ ამალარიხიშ რეგენტი.
თეოდორიხის ნომინალური სიუზერენი ბიზანტიაშ იმპერიაწკჷმა ვაუღუდჷ ჯგირი ურთიართალა. ჸათე გლახა ურთიართალაშ ბაძაძეფი რდჷ მუჭოთ პოლიტიკური, თაშნეშე რელიგიური ხასიათიშ. 518 წანას იმპერიაშ ხვისტაშა ეშართჷ იუსტინე I-ქ, ნამუშ ბორჯის გეუჯგუშჷ ურთიართალაქ, მარა ჰარმონიული ურთიართალა ბრელ ხანს ვაგაგინძორებე. თეოდორიხიქ ღურუ 526 წანაშ 30 მარაშინათუთას. თიშ ღურაშ უკულ ოსტგოთეფიშ ომაფექ დინასტიური ლჷმეფიშ შედეგო დედაღარჷ.
დინასტიური ლჷმეფი (526-535)[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
თეოდორიხიშ მონძე რდჷ თიში მოთა ატალარიხი, ნამუთ ჭიჭე რდჷ დო სახენწჷფოს რეალურო მართუნდჷ თიში რეგენტი, დიდა ამალასუნთა. თიქ გაუჯგუშჷ ურთიართალა დო დეხოლჷ ბიზანტიაშ ახალი იმპერატორს იუსტინიანე I-ს. 534 წანას დოღურჷ ატალარიხიქ. ამალასუნთაქ ომაფე ხვისტა დო წორომამართალობა ქეშეპირჷ მუში ბიძისქუას თეოდაჰადის, ნამუქჷთ ამალასუნთა გეგთარაგუ დო დაჸვილაფუ. ამალასუნთაშ ჸვილუა იუსტინიანექ გიმირინუ ოსტგოთეფიშ მეხჷ ლჷმაშ დოჭყაფაშ სამანჯელო. იუსტინიანეშ ღანკი იტალიაშ დოჸუნაფა დო თიში იმპერიაშ აკოდგინალუაშა მიშაჸონაფა რდჷ.
გოთური ლჷმეფი დო ოსტგოთეფიშ ომაფეშ დათებუ (535–554)[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
გოთური ლჷმეფი ბიზანტიაშ დო გოთეფიშ ომაფეშ შქას იგინძარებუდჷ 535 წანაშე 554 წანაშახ დო იბურჯანდჷ იტალიას, დალმაციას, სარდინიას, სიცილიას დო კორსიკას. ისტორიკოსეფი ლჷმეფს ჟირი ფაზათ დუთმორთუნა. მაართა ფაზაქ ითუ 540 წანას, რავენაშ დონთხაფათ. რავენაშ დონთხაფაშ უკულ ომაფეშ ნანანოღაქ პავიაშა გინილჷ. ლჷმაშ მაჟირა ფაზაშ გოძვენას (540/541–553), ტოტილაშ ხემანჯღვერობათ, ოსტგოთეფქ მიოჭირინეს შანულამი გომორძგუეფს დო ბიზანტიარეფიშე გადუდიშულეს დახე რსული იტალია. მარა 552 წანას, ტაგინეშ ბურჯაფის ბიზანტიარეფქ, ნარსესიშ ხემანჯღვერობათ დამარცხეს ტოტილა. ნარსესიქ თაშნეშე, 554 წანას დამარცხჷ ფრანკეფიშ დო ალემანეფიშ მიშაჭკირუეფი. ტოტილაშ ღურაშ უკულ, ოსტგოთეფიშ ომაფეშ ხვისტაშა ეშართჷ თეიაქ, ნამუთ ოსტგოთეფიშ ეკონია მაფათ რე მერჩქინელი. 553 წანას ვეზუვიშ ლჷმას, თეია ბიზანტიარეფქ დამარცხეს დო დოჸვილეს.
მაფეფიშ ერკებული[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
- ვალამირი — 465
- თეოდემირი — (470-475)
- თეოდორიხ დიდი — (489-526)
- ატალარიხი — (526-534)
- დიაფალი ამალასუნთა — (534-535)
- თეოდაჰადი — (534-536)
- ვიტიგესი — (536-540)
- ილდებადი — (540-541)
- ერარიხი — (541)
- ტოტილა — (541-552)
- თეია — (552-553)
ქოძირით თაშნეშე[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
ლიტერატურა[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
- Burns, Thomas S. (1984). A History of the Ostrogoths. Boomington.
- Heather, Peter (1998). The Goths. Blackwell Publishing.
- Wolfram, Herwig; Dunlap, Thomas (1997). The Roman Empire and its Germanic peoples. University of California Press.